«Мы не бульбашы, мы — бацвіннікі». Як беларуска адкрыла ўнікальнае кафэ ў двары побач з хатай

Тураў - маленькі гарадок з вялікай колькасцю славутасцяў. Каб паглядзець на адны камяні-крыжы, людзі гатовыя праязджаць сотні кіламетраў. Realt паехаў на Палессе па іншай прычыне, але не менш важнай — пакаштаваць беларускую кухню па старажытным рэцэптам.

У харчэўню «Палюшкі» не так лёгка і трапіць. Па сутнасці, Алена запрашае турыстаў да сябе ў госці, бо знаходзіцца карчма на яе ўчастку побач з домам, якому ўжо 25 гадоў.

Алена і яе сям’я хацелі зрабіць нешта аўтэнтычнае, сапраўды вясковае. Пашанцавала, што ў добрым стане засталася летняя кухня, якую перавезлі з мінулай вёскі, дзе раней яны і жылі. Зараз 30-гадовыя фасады паслужылі стварэнню харчэўні. Сама па сабе хатка невялікая. Летам у двары Алена ставіць сталы для гасцей паміж яблынямі. Салодкі пах квітнеючых дрэў яшчэ больш узмацняе апетыт.

У цэнтры хаты стаіць галоўны Аленін памочнік — велізарная печ 1,5 на 1,5 метра. У ёй жанчына і варыць усе стравы. Яна як асаблівая дадатковая спецыя ў меню харчэўні.

— А ну хутка лезьце на печ, грэйцеся, — закамандавала Алена, калі мы пераступілі парог, прынесшы з сабой мароз. — Заўсёды запрашаю гасцей пагрэцца. Ведаеце, печ змяняе настрой, сагравае душу.

З гэтым складана не пагадзіцца, калі ў руцэ кубак узвару, а пад бокам скрыня сушаных яблыкаў. Тым часам на патэльні шкварчыць тоўсты блін, пакуль за вакном мяцеліца.

Харчэўня — гэта сямейны праект. Назвалі карчму ў гонар палескай булачкі, якую ў розных кутках рэгіёну гатавалі то з макам, то са смятанай. Яе пяклі на ўсе святы.

— Пасля цяжкай анкахваробы я была вымушана зволіцца з працы. Ну як я чалавек рухавы, то доўга не магу сядзець без працы. Дзеці вырашылі, што ў мяне ёсць талент да гатавання. Можа яны і правы, бо, калі я выходзіла замуж, мой муж важыў 60 кілаграм, зараз 120, — смяецца Алена.

Многім рэчам жанчыну навучыла свякроў. Яна паказала, як трэба адносіцца да печкі, як у ёй гатаваць. Калі Алена працавала старшынёй сельскага савета, то вельмі часта сустракалася са старымі жыхарамі раёна. Яны расказвалі, што і ў які час гатавалі. Усе рэцэпты Алена запісвала і зараз па ім працуе.

— У Тураве ёсць два тыпу людзей: прывалокі, як я, — дзяўчыны, якіх ўзялі замуж, і навалач — так называюць сем'і, якія пераехалі ўсе разам. Я ў гэтым горадзе жыву ўжо 30 гадоў, таму лічу, што прыжылася. Сама буду з Гарадзеншчыны, таму люблю гатаваць і нешта беларуска-польскае або беларуска-ўкраінскае. Ведаю і габрэйскую кухню, якая ў сваім часе пераплялася з беларускай.

Алена з мужам маюць гаспадарку: бегаюць па двары куры, у хляве — кабанчыкі, таму ўсе харчы — хатнія. Ёсць і невялікія агароды. Побач з домам растуць ягады, а крыху далей знаходзіцца надзел, дзе вырошчваюць гародніну. Няма таго, што Алёна не змагла б зрабіць самастойна. Яна практычна нічога не набывае ў крамах, нават і хлеб пячэ. Як раз павінны солад прывезці з Мінска.

Вялікі акцэнт у меню Алена робіць на рыбных стравах. Рыбу яна купляе ў мясцовых рыбакоў.

— Рыбу, запечаную на саломцы, плануюць унесці ў спіс ЮНЕСКА, таму што яе гатуюць толькі тут. Розныя гаспадаркі падыходзяць да стравы таксама па-рознаму: хтосьці смажыць рыбу на жытневай саломе, я — на кропавай. Улетку раблю нарыхтоўкі.

Негледзячы на зацікаўленасць старажытнасцю і традыцыямі, Алена ўсе ж вельмі сучасная жанчына. Зараз яе ў хустцы і нацыянальным касцюме наўрад ці можна ўявіць на матацыкле ды і ў касухе, але і такія рэчы гераіню яе вельмі захапляюць.

— Я не лічу, што месца жанчыны на кухні. У кожнага з нас ёсць свае таленты. Мабыць нешта просценькае для сябе ёй і трэба ўмець гатаваць: супчык, катлеткі, галубчыкі, але нікому мы нічога не павінны. Талент ёсць або яго няма — усё.

Вось жанчыны і мужчыны па мужавай лініі былі таленавітымі беларусамі. Харчэўня абстаўлена каштоўнымі сямейнымі прадметамі. Яны надаюць памяшканню асаблівай вясковай атмасферы.

— Усе тут рабілі члены нашай сям'і: муж, сын і зяць. Толькі печ даверылі майстру. Вуглы і сценкі ўпрыгожваюць рэчы, якія былі зроблены некім з нас або продкамі мужа. Напрыклад, вышыўкай займалася свякроў, палічкі рабілі з 127-гадовага амбарнага дуба. У прошлай хаце гэта былі падаконнікі. Здаецца, што дрэва вечнае, як костка крэпкае. Карабы, сплеценыя з лазы дзедам мужа. Іх бралі ў ягады ды па грыбы. Нічога старога не выкідваецца, а захоўваецца. Такія рэчы напоўнены любоўю, іх супакой і настрой жыве, нават калі і людзей ужо няма.

У жаночным куточку ляжыць тое, што належала свякрові і яе свякрові - бабулі Аўдоцці. А вось калаўрот увогуле самы стары прадмет у харчэўні, бо ён дастаўся Аўдоцці ад яе свякрухі. Алена спадзяецца, што калаўрот таксама будзе жыць яшчэ вельмі доўга, бо яна збіраецца таксама перадаць рэліквію нявестцы.

Жанчына ўпэўнена, што чалавек павінен падыходзіць да працы з душой. Яна таксама ўкладвае свае добрыя думкі, энэргію, калі працуе з прадуктамі. Таму, калі сябе дрэнна адчувае, за гатаванне не бярэцца, асобна за вясельныя караваі. Жанчына не імкнецца, каб у харчэўні быў паток людзей: «Тады тут будзе нейкая ядальня».

— З часам не трэба нешта неверагоднае прыдумываць, каб парадаваць чалавека. Яго настрой можа змяніць яешня са шкваркамі. Паклічце да сябе чалавека, каб ён чуў, як яно шкварчыць, каб бачыў каруначкі па бакам. Адкажыце, пасля такога можа быць дрэнны настрой?

Алена кажа, што нацыянальны прадукт Беларусі гэта зусім не бульба. Гэты караняплод прыйшоў да нас апошнім. Сельдзярэй, морква, рэпа, бурак раслі ў Беларусі раней, а бульба з’явілася ў 19 стагоддзі. Яе пачалі распаўсюджваць на нашай тэрыторыі у Савецкім Саюзе. Дранікі ж упершыню ў рэцэптах убачылі толькі ў 1830 годзе. Лічыцца, што гэта ўвогуле страва з Нямеччыны.

— Правільна б было сказаць, што беларусы не бульбашы, а бацвіннікі - шмат елі раслінную ежу. На свята, безумоўна, калолі кабанчыка, рабілі сальцісон, каўбасы, салілі мяса. Таксама ў беларусаў было вельмі шмат супоў. Чамусьці так склалася, што ні ў адной карчме вам не прапануюць рачную рыбу: фаршыраванага шчупака ці судака, які начыняю мясцовымі крупамі. Мае госці хочуць гэта паспрабаваць. Сумленна, не люблю, калі просяць зрабіць дранікі ці бабку — гэта лёгка. Дзе вы закажыце крупеню, поліўку, жур, мачанку з кіслымі блінамі, бульбяную каўбасу? Паспрабуйце сапраўднае беларускае.

Пакуль мы размаўляем у печцы ўжо дайшоў журык. Каб яго зрабіць, трэба 6 дзён настойваць закваску. Падаюць яго з розным мясам. З чыгуннага гаршка так і вырываецца пах каўбасы, але яго перабівае кіслая капуста, якую Алена падала да стала.